Korporativ idarəetmə bazası şirkətlərə və onların investorlarına korporasiyanın dayanıqlılığı və davamlılığına töhfə verəcək şəkildə qərarlar qəbul etmək və risklərini idarə etmək üçün stimullar təmin etməlidir.
Şirkətlər iş yerləri yaratmaq, innovasiyalara töhfə vermək, sərvət yaratmaq və zəruri mal və xidmətlər təqdim etməklə iqtisadiyyatlarımızda mərkəzi rol oynayır. Ölkələr Paris Sazişinə və Dayanıqlı İnkişaf Məqsədlərinə uyğun olaraq dayanıqlı, xalis sıfır/aşağı karbonlu iqtisadiyyata keçidlə bağlı öhdəliklər götürüblər ki, bu da şirkətlərdən hər hansı tətbiq olunan siyasət və siyasətləri və müxtəlif yurisdiksiyaların keçdiyi yolları nəzərə alaraq sürətlə dəyişən tənzimləmə və biznes şəraitinə reaksiya verməsini tələb edir. Bundan əlavə, bir çox şirkətlər və investorlar dayanıqlı inkişafa doğru gələcək keçidi gözləmək üçün könüllü məqsədlər müəyyən edir və ya başqa addımlar atır. Sağlam korporativ idarəetmə bazası investorlara və şirkətlərə bu cür keçid yolları ilə bağlı potensial riskləri və imkanları nəzərdən keçirməyə və idarə etməyə imkan verəcək ki, bu da öz növbəsində iqtisadiyyatın dayanıqlılığı və davamlılığına töhfə verə bilər.
Bundan əlavə, investorlar şirkətlərin əhəmiyyətli iqlim dəyişikliyi və digər dayanıqlılıq riskləri və imkanları, o cümlədən insan kapitalının idarə edilməsini necə qiymətləndirməsi, müəyyən etməsi və idarə etməsi ilə bağlı açıqlamaları daha çox nəzərdən keçirirlər. Buna cavab olaraq, bir çox yurisdiksiyalar şirkətlərin dayanıqlılıq məsələlərinə məruz qalması və onların idarə olunması ilə bağlı açıqlamalar tələb edir və ya tələb etməyi planlaşdırır. Bu açıqlamaların əsas xüsusiyyəti investorlara idarəetmə və rəhbərlik strukturları və iqlim və digər dayanıqlılıq risklərinin idarə edilməsi və əlaqədar imkanların müəyyən edilməsi üçün proseslərin daha yaxşı başa düşülməsini təmin etməkdir. Korporativ idarəetmə bazası həm bu risklərin düzgün idarə olunmasını, həm də investorların maliyyə, investisiya və səsvermə qərarlarını dəstəkləmək üçün əhəmiyyətli məlumatların ardıcıl, müqayisə edilə bilən və etibarlı açıqlanmasını dəstəkləməlidir. Sağlam idarəetmə və aydın açıqlamaların birləşməsi şirkətlərin uzunmüddətli böyüməsini və dayanıqlılığını dəstəkləyərkən ədalətli bazarları və kapitalın səmərəli bölüşdürülməsini təşviq edəcək.
Bir sıra yurisdiksiyalar öz kapital bazarı siyasətlərini daha dayanıqlı və davamlı korporativ sektoru inkişaf etdirmək üçün istiqamətləndirmişlər. Bununla belə, bu cür siyasətlər, eyni zamanda, investorların şirkətlərə kapitalın səmərəli şəkildə bölüşdürülməsi üçün lazım olan məlumatlara çıxışının olmasını təmin etməklə yanaşı, şirkətin listinqi ilə bağlı həddindən artıq yüksək xərclərin qarşısını almaqla kapital bazarlarına çıxışı qorumaq məqsədi daşımalıdır. İnvestorlar, direktorlar və əsas rəhbərlər də şirkətin dayanıqlılığı və davamlılığına dəstəkləmək üçün ən yaxşı strategiya üzərində konstruktiv dialoqa açıq olmalıdırlar. Maraqlı tərəflərin maraqlarını nəzərə alan şirkət məhsuldar işçi qüvvəsini, fəaliyyət göstərdiyi icmaların dəstəyini və daha sadiq müştəriləri daha yaxşı cəlb edə bilər.
Əlaqədar tərəflərin maraqlarının nəzərə alınmasına icazə verən və ya bunu tələb edən yurisdiksiyalarda şirkətlər hələ də öz səhmdarlarının maliyyə maraqlarını nəzərə almalıdırlar. Rentabelliyə malik şirkət işçi qüvvəsini iş yerləri ilə təmin edir və bir çoxu geniş ictimaiyyətin bir hissəsi olan və pensiya əmanətlərini yatırmış investorlar üçün dəyər yaradır.
Korporativ direktorların təkcə öz vəzifələrindən irəli gələn əsas ekoloji və sosial problemlərin həllinə cavabdeh olmaları gözlənilmir. Korporativ fəaliyyətləri istiqamətləndirmək üçün şirkətləri ekoloji və sosial xarici amilləri mənimsəməyə məcbur edən sektoral siyasətlər, eləcə də direktorların öz fidusiar vəzifələrini yerinə yetirməli olduqları proqnozlaşdırıla bilən sərhədləri müəyyən edən korporativ idarəetmə bazaları siyasəti müəyyən qurumlar tərəfindən nəzərə alınmalıdır. Bu siyasətlər, məsələn, ətraf mühitin tənzimlənməsi və ya əsas ekoloji problemlərin həllinə töhfə verə biləcək texnologiyaların tədqiqatına və inkişafına birbaşa sərmayə qoyuluşu və ya həvəsləndirilməsi ilə bağlı ola bilər.
VI.A. Dayanıqlılıqla bağlı açıqlama ardıcıl, müqayisə edilə bilən və etibarlı olmalı və ağlabatan investorun investisiya və ya səsvermə qərarı verərkən vacib hesab edəcəyi retrospektiv və gələcəyə hesablanmış əhəmiyyətli məlumatları ehtiva etməlidir.
Kapital bazarlarının səmərəliliyini təmin etmək üçün investorlar müxtəlif şirkətlərin keçmiş fəaliyyətini və gələcək perspektivlərini müqayisə etməli və daha sonra öz kapitallarını necə bölüşdürəcəklərinə və şirkətlərlə necə əlaqə saxlayacaqlarına qərar verməlidirlər. Ekoloji və sosial risklərin ortaya çıxması və daha çox məlumatlı olması ilə investorlar şirkətlərdən idarəetmə, strategiya, risklərin idarə edilməsi (məsələn, müxtəlif iqlim dəyişikliyi ssenariləri üçün risklərin qiymətləndirilməsinin ümumi nəticələri) və şirkətin biznes perspektivlərini və risklərini qiymətləndirərkən investorlar üçün əhəmiyyətli olan dayanıqlılıqla bağlı ölçülər (məsələn, şirkətin biznes perspektivlərini və risklərini qiymətləndirərkən investorlar üçün əhəmiyyətli olan istixana qazları emissiyaları və biomüxtəliflik) haqqında daha yaxşı açıqlama tələb edirlər.
Maraqlı tərəflər adətən korporativ dayanıqlılıqla bağlı açıqlamaların əsas istifadəçiləri olmaya bilsələr də, açıqlamalar belə maraqlı tərəflərə fayda verə bilər. Məsələn, kollektiv danışıqların əhatə dairəsi və işçi qüvvəsinin təmsil olunması mexanizmləri ilə bağlı açıqlama həm investorun şirkətin dəyərini qiymətləndirməsi üçün, həm də işçi qüvvəsi və digər maraqlı tərəflər üçün əhəmiyyətli ola bilər.
Eyni zamanda, dayanıqlılıqla bağlı açıqlama bazaları şirkətlərin və müvafiq qurumların mövcud imkanları ilə bağlı çevik olmalıdır. Səhmləri açıq bazara çıxarılan şirkətlər üçün dayanıqlılıqla bağlı məcburi açıqlamaların məhdudlaşdırılması şirkətlərin ictimaiyyətə açıqlama verməsinə mane ola bilər. Bu problemləri nəzərə alaraq, siyasəti müəyyən edən qurumlar şirkətin ölçüsü və inkişaf mərhələsi ilə bağlı çevik olan dayanıqlılıqla bağlı açıqlama tələblərini hazırlamalı ola bilər.
Şirkətlər və onların xidmət təminatçıları, eləcə də tənzimləyicilərin özləri dayanıqlılıq məsələlərini başa düşməkdə öyrənmə zamanı ilə üzləşə bilər və adekvat prosesləri və yaxşı təcrübələri inkişaf etdirmək üçün vaxt tələb oluna bilər. Bu, bəzi ən uyğun dayanıqlılıq məsələlərinə dair açıqlama tələblərinin prioritetləşdirilməsini, müstəqil, kənar təminat kimi digər tələblərin mərhələli şəkildə həyata keçirilməsini və ya korporativ idarəetmə kodekslərində “riayət et və ya izah et” prinsipi ilə bəzi tövsiyələrin yaradılmasını əsaslandıra bilər.
VI.A.1. Dayanıqlılıqla bağlı məlumat o halda əhəmiyyətli hesab edilə bilər ki, investorun şirkətin dəyərini, investisiyasını və ya səsvermə qərarlarını qiymətləndirməsinə təsir edəcəyi ağlabatan şəkildə gözlənilə bilər.
Əlavə açıqlama tələblərini ehtiva edə bilən könüllü təşəbbüslərə və ya xüsusi ekoloji qaydalara xələl gətirmədən, korporativ açıqlama bazaları investorların şirkətin dəyəri, investisiya və ya səsvermə qərarlarının qiymətləndirilməsi üçün nəyin əhəmiyyətli olduğuna dair minimum məlumatı tələb edir. Bu qiymətləndirmə adətən qısa, orta və uzunmüddətli dövrdə şirkətin gələcək pul vəsaitlərinin hərəkətinin dəyərini, vaxtı və əminliyini ehtiva edir.
Dayanıqlılıqla bağlı əhəmiyyətli məlumatlara şirkətin aktivinin dəyərinə və onun gəlir əldə etmək və uzunmüddətli böyümə qabiliyyətinə təsir edəcəyi ağlabatan gözlənilən ekoloji və sosial məsələlər daxil ola bilər. Bununla belə, şirkətin öz dəyərinə, məsələn yurisdiksiyanın mövcud qanun və ya normalarına əsasən ekoloji öhdəliklərə və yaxud gələcəkdə məhdudlaşdırıla və ya vergiyə cəlb edilə bilən istixana qazları emissiyalarına təsir edəcəyi gözlənildiyi halda, onun cəmiyyətə və ətraf mühitə təsiri də əhəmiyyətli hesab edilə bilər. Eyni şəkildə, insan hüquqları və insan kapitalı siyasətləri, məsələn, təlim proqramları, kadrları işdə saxlama siyasətləri, işçilərin pay sahibliyi planları və müxtəliflik strategiyaları bazar iştirakçılarına şirkətlərin rəqabət gücləri haqqında mühüm məlumatları çatdıra bilər.
Hansı məlumatın əhəmiyyətli olduğunun müəyyən edilməsi zamandan və yerli kontekstdən, şirkətə xas vəziyyətlərdən və yurisdiksiya tələblərindən asılı olaraq dəyişə bilər. Əhəmiyyətli məlumatların qiymətləndirilməsi həmçinin şirkətin işçi qüvvəsi və digər əsas maraqlı tərəflər üçün vacib olan dayanıqlılıq məsələlərini də nəzərdən keçirə bilər. Məsələn, qısa müddətdə maliyyə baxımından əhəmiyyətli görünməyən, lakin cəmiyyət üçün aktual olan dayanıqlılıq riskləri uzunmüddətli perspektivdə şirkət üçün maliyyə baxımından əhəmiyyətli ola bilər. Bundan əlavə, bəzi yurisdiksiyalar həm də şirkətlərin diversifikasiya olunmayan risklərə təsirini əhatə etmək üçün investorlar üçün nəyin əhəmiyyətli olduğunu nəzərə alır. Məsələn, investor hesab edə bilər ki, öz portfelində mənfəəti maksimuma çatdıran əsas karbon emissiya edən şirkət tərəfindən yaradılmış dəyər iqlim dəyişikliyindən təsirlənən digər investisiya yatırılan şirkətlərin dəyərindəki itkilərlə kompensasiya olunacaq. Bu kontekstdə bəzi yurisdiksiyalar həmçinin şirkətin əsas maraqlı tərəfləri və ya şirkətin diversifikasiya olunmayan risklərə təsiri üçün kritik olan dayanıqlılıq məsələlərinin açıqlanmasını tələb edə və ya tövsiyə edə bilər.
VI.A.2. Dayanıqlılıqla bağlı açıqlama bazaları şirkətlər və bazarlar arasında dayanıqlılıqla bağlı açıqlamaların müqayisəliliyini asanlaşdıran yüksək keyfiyyətli, başa düşülən, tətbiq edilə bilən və beynəlxalq səviyyədə tanınmış standartlara uyğun olmalıdır.
İnvestorlar, müxtəlif yurisdiksiyalarda listinqə daxil edilmiş şirkətlər də daxil olmaqla, şirkətlər tərəfindən dayanıqlılıqla bağlı açıqlamaları müqayisə etmək iqtidarındadırlarsa, kapital bazarlarının səmərəliliyi artır və investorlara kapitallarını necə bölüşdürmək və şirkətlərlə əlaqə qurmaq barədə qərar verməyə kömək edir. Dayanıqlılıqla bağlı regional və ya milli açıqlama bazaları ilə beynəlxalq səviyyədə tanınmış standartlar arasında uyğunluq və qarşılıqlı fəaliyyət hələ də spesifik coğrafi xüsusiyyətlərin və ya yurisdiksiya tələblərinin əhəmiyyətliliyə təsir göstərə biləcəyi məsələlərdə əlavə yerli tələblərin dəyişkənliyinə imkan verə bilər.
VI.A.3 Dayanıqlılıq məsələlərinin, maliyyə hesabatlarının və digər korporativ məlumatların açıqlanması əlaqələndirilməlidir.
Korporativ açıqlama bazaları, o cümlədən maliyyə hesabatları standartları və tənzimləyici sənədlərin təqdim edilməsi tələbləri (məsələn, kütləvi təklif planları) ağlabatan investorun investisiya və səsvermə qərarı qəbul edərkən vacib hesab edəcəyi məlumatı təmin etmək məqsədi daşımalıdır. Buradan belə nəticə çıxır ki, dayanıqlılıqla bağlı hesabatda əhəmiyyətli kimi başa düşülən məlumatlar maliyyə hesabatlarının hazırlanması və təqdim edilməsi zamanı da nəzərə alınmalı və qiymətləndirilməlidir. Maliyyə məlumatlarının ölçülməsinə və hesabatına tətbiq edilən eyni ciddilik səviyyəsi dayanıqlılıqla bağlı məlumatların ölçülməsinə və hesabatına da tətbiq edilməlidir. Müxtəlif korporativ açıqlamalar arasında bu cür əlaqənin təmin edilməsi maliyyə hesablamalarında əhəmiyyətli dayanıqlılıq məsələlərinin və maliyyə hesabatlarında, habelə şirkətin biznesinə əhəmiyyətli təsir göstərmiş və ya göstərə biləcək risklərin açıqlanmasında fərziyyələrin nəzərə alınmasını nəzərdə tutur.
VI.A.4. Əgər şirkət dayanıqlılıqla bağlı məqsəd və ya hədəfi açıq şəkildə müəyyən edərsə, açıqlama bazası investorlara etibarlılığı və elan edilmiş məqsəd və ya hədəfə çatmaq istiqamətində irəliləyişi qiymətləndirməyə imkan vermək üçün etibarlı ölçülərin müntəzəm olaraq asanlıqla əldə edilə bilən formada açıqlanmasını təmin etməlidir.
İstixana qazı emissiyalarının azaldılması hədəfləri və ya iqlimə keçid planları çərçivəsində müəyyən edilmiş məqsədlər kimi dayanıqlılıqla əlaqəli məqsədlər investorun şirkətin gələcək pul vəsaitlərinin hərəkətinin dəyərini, vaxtı və əminliyini qiymətləndirməsinə təsir göstərə bilər. Bu məqsədlər həm də şirkətə müvafiq dayanıqlılıq məsələlərinin vacib olduğu investorlardan maliyyə cəlb etməyə kömək edə bilər. Həm bazar səmərəliliyi, həm də investorun müdafiəsi baxımından, əgər şirkət dayanıqlılıqla bağlı məqsəd və ya hədəfi açıq şəkildə müəyyən edərsə, açıqlama bazası ardıcıl, müqayisə edilə bilən və etibarlı ölçülərin kifayət qədər açıqlanmasını tələb etməlidir. Bu, investorlara elan edilmiş hədəfin etibarlılığını və rəhbərliyin ona çatmaq üçün irəliləyişini qiymətləndirməyə imkan verəcəkdir. Açıqlama, məsələn, uzunmüddətli hədəf elan edildikdə aralıq hədəflərin müəyyən edilməsini, müvafiq dayanıqlılıq göstəricilərinin illik ardıcıl açıqlanmasını və şirkətin hədəfə qarşı aşağı fəaliyyət səviyyəsini aradan qaldırmaq üçün həyata keçirmək niyyətində olduğu mümkün düzəlişedici tədbirləri əhatə edə bilər.
VI.A.5. Şirkətin dayanıqlılıqla bağlı açıqlamasının xarici və obyektiv qiymətləndirilməsini təmin etmək üçün yüksək keyfiyyətli beynəlxalq səviyyədə tanınmış təminat standartlarına uyğun olaraq müstəqil, səlahiyyətli və ixtisaslı attestasiya xidməti təminatçısı tərəfindən illik təminat sertifikatları üçün tələblərin mərhələli şəkildə həyata keçirilməsi nəzərdən keçirilməlidir.
Müstəqil, səlahiyyətli və ixtisaslı attestasiya xidməti təminatçısı tərəfindən nəzərdən keçirilən dayanıqlılıqla bağlı açıqlamalar investorların açıqlanan məlumatlara inamını və şirkətlər arasında dayanıqlılıqla bağlı məlumatları müqayisə etmək imkanını artıra bilər. Bütün açıqlanmış dayanıqlılıq məlumatları üçün yüksək keyfiyyətli təminat mümkün olmadıqda və ya çox baha başa gəldikdə, dayanıqlılıqla bağlı ən uyğun metriklər və ya istixana qazı emissiyaları kimi açıqlamalar üçün məcburi qiymətləndirmə nəzərə alına bilər. Bununla belə, maliyyə hesabatları və dayanıqlılıqla bağlı açıqlamalar arasında əminlik səviyyəsinin daha çox yaxınlaşması uzunmüddətli məqsəd olmalıdır.
VI.B. Korporativ idarəetmə bazaları şirkət, onun səhmdarları və maraqlı tərəflər arasında şirkətin biznes strategiyası üçün uyğun olan dayanıqlılıq məsələlərinə dair fikir mübadiləsi aparmaq və hansı məsələlərin əhəmiyyətli hesab edilməli olduğunu qiymətləndirmək üçün dialoqa imkan verməlidir.
Səhmdarların ümumi yığıncaqları strukturlaşdırılmış qərarların qəbulu prosesi üçün mühüm forum təşkil edir. Şirkətlər, səhmdarlar, işçi qüvvəsi və digər maraqlı tərəflər arasında dialoq həmçinin rəhbərliyin qərar qəbul etmə prosesinin əsaslandırılmasında və uzunmüddətli biznes strategiyasına inamın yaradılmasında mühüm rol oynaya bilər. Bu cür dialoq bir sıra məsələlər üçün faydalı ola bilsə də, bu, şirkətin dayanıqlılığını və davamlılığını yaxşılaşdırmaq məqsədilə qərarlar üçün xüsusilə vacibdir ki, bu da, öz növbəsində, uzunmüddətli faydalar yaratmaqla qısamüddətli pul vəsaitlərinin çıxışını təmsil edə bilər. Bu cür dialoq həm də şirkətə hansı dayanıqlılıq məsələlərinin əhəmiyyətli olduğunu və buna görə də açıqlanmalı olduğunu qiymətləndirmək üçün faydalı ola bilər. Səhmdarlarla dialoq zamanı şirkət səhmdarlara ədalətli münasibət prinsipinə əməl etməlidir.
VI.B.1. Korporativ idarəetmə bazaları mövcud şirkətlərə həm mənfəət, həm də ictimai fayda məqsədlərini özündə birləşdirən korporativ formaları qəbul etməyə imkan verdikdə, bu cür bazalar fərqli fikirdə olan səhmdarların hüquqlarının lazımi qaydada nəzərə alınmasını təmin etməlidir.
Bir sıra yurisdiksiyalarda ictimai əhəmiyyətli korporasiyaların və ya şirkətlərə həm mənfəət, həm də ictimai fayda məqsədlərini birləşdirməyə imkan verən, ekoloji və sosial məsələlərlə bağlı açıq məqsədləri həyata keçirməyə imkan verən digər xüsusi korporativ formaların yaradılması üçün bazalar mövcuddur. Mövcud kommersiya məqsədli şirkətin ictimai fayda məqsədlərini qəbul etdiyi belə hallarda, fərqli səhmdarların hüquqlarının lazımi qaydada nəzərə alınmasını təmin edən mexanizmlərin olması vacibdir. Fərqli fikirlərə malik səhmdarların maraqlarını qorumaq üçün mümkün həll yolları, şirkətin nizamnaməsinə ictimai fayda məqsədləri əlavə etmək üçün minoritar səhmdarların və ya iri səhmdarların razılığının tələb edilməsini və ya fərqli fikirdə olan səhmdarlara öz səhmlərini şirkətə ədalətli qiymətə geri satmaq hüququnun təmin edilməsini əhatə edə bilər.
VI.C. Korporativ idarəetmə bazası şuralar tərəfindən idarəetmə praktikalarının, açıqlamaların, strategiyaların, risklərin idarə edilməsi və daxili nəzarət sistemlərinin, o cümlədən iqlimlə bağlı fiziki və keçid risklərinin nəzərdən keçirilməsi, monitorinqi və istiqamətləndirilməsi üzrə əsas funksiyalarını yerinə yetirərkən maddi dayanıqlılıq risklərinin və imkanlarının adekvat şəkildə nəzərə almasını təmin etməlidir.
Şuralar əsas funksiyalarını yerinə yetirərkən əhəmiyyətli dayanıqlılıq məsələlərinin də nəzərə alınmasını getdikcə daha çox təmin edirlər. Qeyd edək ki, şura dayanıqlılıqla bağlı açıqlamaların etibarlılığını və dəqiqliyini artırmaq üçün effektiv idarəetmənin və daxili nəzarətin təmin edilməsində rola malikdir. Məsələn, şuralar dayanıqlılıq məsələlərinin şirkətlərin risk profillərinə təsir edib-etmədiyini və necə təsir etdiyini qiymətləndirə bilər. Bu cür qiymətləndirmələr həmçinin əsas rəhbər işçilərin mükafatlandırması və namizədliyi ilə də bağlı ola bilər (məsələn, rəhbər işçilərin təzminat planlarına inteqrasiya olunmuş hədəflərin kəmiyyətlə ölçülə biləcəyi, maliyyə baxımından əhəmiyyətli risklərlə əlaqəli olub-olmaması və uzunmüddətli baxışı stimullaşdırması) və ya şura və onun komitələri tərəfindən davamlılığa necə yanaşıldığı ilə bağlı ola bilər. İƏİT-nin məsuliyyətli biznes davranışına dair lazımi araşdırma standartları dayanıqlılıq amillərinin risklərin idarə edilməsi sistemləri və proseslərinə daxil edilməsi üçün mühüm baza təmin edə bilər.
VI.C.1. Şuralar şirkətlərin lobbiçilik fəaliyyətinin onların dayanıqlılıqla bağlı məqsəd və hədəflərinə uyğun olmasını təmin etməlidir.
Rəhbərliyin şura tərəfindən qəbul edilmiş uzunmüddətli dayanıqlılıq strategiyasına lazımi diqqət yetirməsini təmin etmək üçün şuralar rəhbərliyin şirkət adından həyata keçirdiyi lobbiçilik fəaliyyətlərinə və maliyyələşməyə effektiv şəkildə nəzarət etməlidir. Məsələn, hər hansı bir karbonlu qiymət siyasətinə qarşı lobbiçilik etmək şirkətin qısamüddətli mənfəətini artıracağı anlamına gəlsə də, lakin bu, şirkətin aşağı karbonlu iqtisadiyyatına nizamlı keçid etmək məqsədinə uyğun gəlməyə bilər. Bəzi yurisdiksiyalarda şuralar həmçinin siyasi ianələrin, o cümlədən lobbiçilik fəaliyyətlərinin açıqlanmasına nəzarət etməkdə iştirak edirlər.
VI.C.2. Şuralar müxtəlif ssenarilərdə davamlı olmasını təmin etmək üçün şirkətin kapital strukturunun onun strateji məqsədlərinə və əlaqəli risk potensialına uyğun olub-olmadığını qiymətləndirməlidir.
Rəhbərlik və idarə heyəti üzvləri, səhmdarlar tərəfindən müəyyən edilmiş mövcud məhdudiyyətlər çərçivəsində şirkətin kapital strukturunun strateji məqsədlərə və onunla əlaqəli risk potensialına uyğun olub-olmaması barədə qərar vermək üçün ən yaxşı mövqeyə malikdirlər. Şirkətin maliyyə sağlamlığını təmin etmək üçün idarə heyəti müxtəlif ssenariləri, o cümlədən bavermə ehtimalı az, lakin təsiri yüksək olan ssenariləri nəzərə alaraq kapital strukturunu və kapitalın kifayətliliyinə nəzarət etməlidir.
V.D. Korporativ idarəetmə bazası maraqlı tərəflərin hüquqlarını, rollarını və mənafelərini nəzərə almalı və dəyər, keyfiyyətli iş yerləri, dayanıqlı və davamlı şirkətlər yaratmaqda şirkətlər, səhmdarlar və maraqlı tərəflər arasında fəal əməkdaşlığı təşviq etməlidir.
Korporativ idarəetmə şirkətdəki müxtəlif maraqlı tərəfləri şirkətə xas insan və fiziki kapitala iqtisadi cəhətdən optimal səviyyələrdə investisiya qoymağa təşviq etmək məqsədi daşıyır. İşçilər üçün onların işlədikləri şirkət təkcə onların gəlir mənbəyi deyil, həm də həyatlarının böyük bir hissəsini keçirdikləri yerdir və şirkətin uzunmüddətli davamlılığı onlar üçün əhəmiyyətlidir. Korporasiyanın rəqabət qabiliyyəti və yekun uğuru investorlar, işçi qüvvəsi, kreditorlar, müştərilər, təsirə məruz qalan icmalar, təchizatçılar və digər maraqlı tərəflər daxil olmaqla müxtəlif resurs təminatçılarının töhfələrini özündə cəmləşdirən komanda işinin nəticəsidir. Korporasiyalar maraqlı tərəflərin töhfələrinin rəqabət qabiliyyətli və gəlirli bizneslərin qurulması üçün dəyərli resurs təşkil etdiyini qəbul etməlidirlər. Buna görə də, maraqlı tərəflər arasında dəyər yaradan əməkdaşlığı inkişaf etdirmək korporasiyaların uzunmüddətli marağında ola bilər.
VI.D.1. Maraqlı tərəflərin qanunla və ya qarşılıqlı razılaşmalar əsasında müəyyən edilmiş hüquqlarına hörmət edilməlidir.
Maraqlı tərəflərin hüquqları böyük ölçüdə qanunla (məsələn, əmək, biznes, kommersiya, ətraf mühit və müflisləşmə haqqında) və ya şirkətlərin hörmət etməli olduğu müqavilə münasibətləri ilə müəyyən edilir. Bəzi yurisdiksiyalarda şirkətlər üçün insan hüquqları və ətraf mühitlə bağlı lazımi araşdırma aparması məcburidir. Buna baxmayaraq, hətta əlaqədar tərəflərin maraqlarının qanunvericiliklə və ya müqavilə ilə müəyyən edilmədiyi sahələrdə belə, korporativ reputasiya və korporativ fəaliyyətlə bağlı narahatlığın çox vaxt daha geniş maraqların tanınmasını tələb etdiyini nəzərə alaraq, bir çox şirkət maraqlı tərəflər qarşısında əlavə öhdəliklər götürür. Bəzi yurisdiksiyalarda buna, bizneslərinin faktiki və potensial mənfi təsirlərini müəyyən etmək, onların qarşısını almaq və yumşaltmaq və bu təsirlərin necə həll olunduğunu hesablamaq üçün İƏİT-nin Çoxmillətli Müəssisələrə dair Təlimatları və riskə əsaslanan lazımi yoxlama standartlarından istifadə edən şirkətlər nail ola bilər.
VI.D.2. Əlaqədar tərəflərin maraqlarının qanunla qorunduğu hallarda həmin tərəflər öz hüquqlarının pozulmasına görə məqbul qiymətə və həddindən artıq gecikmə olmadan səmərəli kompensasiya əldə etmək imkanına malik olmalıdırlar.
Hüquqi baza şəffaf olmalı və əlaqədar tərəflərə məqbul qiymətə və həddindən artıq gecikmə olmadan hüquqlarının pozulması ilə əlaqədar müraciət etməyə və təzminat almağa imkan verməlidir.
VI.D.3. İşçilərin iştirak mexanizmlərinin inkişafına icazə verilməlidir.
İşçilərin korporativ idarəetmədə iştirak dərəcəsi milli qanunvericilik və təcrübələrdən asılıdır və şirkətdən şirkətə dəyişə bilər. Korporativ idarəetmə kontekstində iştirak mexanizmləri işçilərin firma üçün səciyyəvi bacarıqlara sərmayə qoymağa hazır olması vasitəsilə həm birbaşa, həm də dolayı yolla şirkətlərə fayda verə bilər. İşçilərin iştirakı mexanizmlərinə misal olaraq şuralarda işçilərin təmsil olunması və müəyyən əsas qərarlarda işçilərin fikirlərini nəzərə alan iş şuraları kimi idarəetmə prosesləri daxildir. Beynəlxalq konvensiyalar və milli normalar da işçilərin məlumat, məsləhətləşmə və danışıqlar üzrə hüquqlarını tanıyır.
Fəaliyyətin genişləndirilməsi mexanizmlərinə gəldikdə, bir çox yurisdiksiyalarda işçilərin səhm sahibliyi planları və ya mənfəətin bölüşdürülməsi üzrə digər mexanizmlərə rast gəlmək olar. Pensiya öhdəlikləri də çox vaxt şirkət ilə onun keçmiş və indiki işçiləri arasında münasibətlərin elementidir. Bu cür öhdəliklər müstəqil fondun yaradılmasını nəzərdə tutduqda, onun məsul şəxsləri şirkətin rəhbərliyindən asılı olmamalı və fondu bütün benefisiarların maraqları naminə idarə etməlidir.
VI.D.4. Əlaqədar tərəflər korporativ idarəetmə prosesində iştirak etdikdə, onların vaxtında və müntəzəm olaraq müvafiq, kifayət qədər və etibarlı məlumata çıxış imkanı təmin edilməlidir.
Qanunlar və korporativ idarəetmə bazaları təcrübələri maraqlı tərəflərin iştirakını nəzərdə tutduqda, həmin tərəflərin öz öhdəliklərini yerinə yetirmək üçün zəruri olan məlumatlara çıxışının olması vacibdir.
VI.D.5. Maraqlı tərəflər, o cümlədən ayrı-ayrı işçilər və onların nümayəndəlik orqanları qeyri-qanuni və ya qeyri-etik təcrübələrlə bağlı narahatlıqlarını idarə heyətinə və (və ya) səlahiyyətli dövlət orqanlarına sərbəst şəkildə çatdıra bilməli və bunun etdiklərinə görə onların hüquqları pozulmamalıdır.
Korporativ işçilər tərəfindən qeyri-etik və qeyri-qanuni hərəkətlər təkcə maraqlı tərəflərin hüquqlarını pozmur, həm də şirkətin nüfuzuna mənfi təsir göstərə bilər. Buna görə də şirkətlərin qeyri-qanuni və qeyri-etik davranışlarla bağlı işçilər tərəfindən şəxsən və ya onların nümayəndəlik orqanları vasitəsilə və şirkətdən kənarda olan digər şəxslərin şikayətləri üçün prosedurlar və təhlükəsizlik təminatı olan məxfi məlumatvermə siyasəti yaratması vacibdir. Şura bu şəxsləri və nümayəndəlik orqanlarını müdafiə etməyə təşviq edilməlidir və onlara şurada müstəqil olan, çox vaxt audit və ya etika komitəsinin üzvü olan şəxslə birbaşa məxfi şəkildə əlaqə saxlamaq imkanı yaradılmalıdır. Bəzi şirkətlər şikayətlərlə məşğul olmaq üçün ombudsman təsis etmişlər. Müvafiq orqanlar həmçinin şikayətləri qəbul etmək üçün məxfi telefon və e-poçt vasitələri yaratmışlar. Müəyyən yurisdiksiyalarda nümayəndəli orqanlar narahatlıqlarını şirkətə çatdırmaq vəzifəsini öhdələrinə götürsələr də, ayrı-ayrı işçilər təkbaşına hərəkət edərkən mane ilə üzləşməməli və ya daha az müdafiə olunmamalıdır. Vaxtında düzəlişedici tədbirlər görülmədikdə və ya qanunun pozulması ilə bağlı şikayətə mənfi reaksiya riski ilə üzləşdikdə, işçilər və digər maraqlı tərəflər öz vicdanlı şikayətləri barədə səlahiyyətli orqanlara məlumat verməyə təşviq olunurlar. Bir çox yurisdiksiyalar həmçinin İƏİT-nin Çoxmillətli Müəssisələrə dair Təlimatları üzrə iddia edilən pozuntuları ilə bağlı işlərin müvafiq Milli Əlaqə Məntəqəsinə çatdırılması imkanını təmin edir. Şirkət bu cür işçilərə və ya orqanlara qarşı ayrı-seçkilik və ya intizam tənbehi hərəkətlərindən çəkinməlidir.
VI.D.6. Səhmləri açıq bazara çıxarılan şirkətlərin istiqraz sahiblərinin hüquqlarının həyata keçirilməsi təmin edilməlidir.
Səhmləri açıq bazara çıxarılan şirkətlər və onların törəmə şirkətləri tərəfindən istiqrazların maliyyələşdirilməsindən istifadənin genişləndirilmiş və əhəmiyyətli artımı korporativ idarəetmədə istiqraz sahiblərinin roluna və hüquqlarına, eləcə də şirkətlərin dayanıqlılığı üçün əhəmiyyətinə daha çox diqqət yetirilməsini təmin edir.
Çoxlu sayda investorlara təklif edilən istiqraz emissiyalarında, adətən onları təmsil etmək, öhdəliklərin yerinə yetirilməməsi hallarını nəzərdən keçirmək və borcun restrukturizasiyası zamanı istiqraz sahiblərinin maraqlarını qorumaq üçün müstəqil istiqrazlar üzrə müvəkkil təyin edilir. Müvəkkilin dəqiq fəaliyyət dairəsi bir qayda olaraq, müqavilə ilə müəyyən edilsə də, siyasəti müəyyən edən qurumlar məsul şəxsin uyğunluğu və defoltdan əvvəl və defolt zamanı onun vəzifələri ilə bağlı normalar qəbul edə bilərlər.
İstiqraz sahiblərinin hüquqlarının həyata keçirilməsi institusional investorların monitorinqə və şirkətlərlə əlaqə saxlamağa həvəsləndirilməsi ilə də asanlaşdırıla bilər. İnstitusional investorlar müxtəlif biznes modellərinə və öhdəlik strukturlarına malikdirlər və buna görə də istiqraz sahibləri kimi az və ya çox aktiv olmaq üçün fərqli stimullarla üzləşirlər. Bununla belə, korporativ idarəetmə bazaları investorları kreditorlar kimi daha fəal olmağa sövq edə bilər, məsələn, idarəetmə kodeksində imzalayanların korporativ istiqrazlarla bağlı hüquqlarını fəal şəkildə həyata keçirə bilmələrini tövsiyə edərək. Bundan əlavə, bazar təşəbbüsləri standartların müəyyən edilməsi və icra edilə bilən və aydın şəkildə müəyyən edilmiş müqavilələrin istifadəsini stimullaşdırmaq üçün faydalı ola bilər. Emitentlər onların şərtlərə əməl edib-etmədiklərini müəyyən etmək səlahiyyəti verən tənzimlənən maliyyə göstəricilərindən istifadədən qaçınmalı ola bilərlər.
Problemli borc mübadiləsi kimi borcun məhkəmədən kənar restrukturizasiyası çox vaxt rəsmi iflas prosedurlarından daha sərfəli olur və buna görə də onun istifadəsi təmin edilə bilər. Kreditor hüquqları və müflisləşmə bazaları üçün beynəlxalq səviyyədə tanınmış meyarlara riayət etməklə yanaşı, ölkələr istiqraz sahiblərinin səhmləri açıq bazara çıxarılan şirkətlərin borclarının məhkəmədən kənar restrukturizasiyasında iştirakını asanlaşdırmaqdan faydalana bilər. Məsələn, borcun restrukturizasiyası və ya müqavilədən imtina danışıqları zamanı insayder ticarəti qaydalarının necə tətbiq olunacağına dair aydın təlimat istiqraz sahiblərinə bu cür proseslərdə iştirak etmək üçün daha çox rahatlıq verə bilər. Digər bir imkan istiqraz sahiblərinin müəyyən edilməsini asanlaşdırmaq olardı ki, korporativ borclular borcun restrukturizasiyası üzrə danışıqlara başlamaq üçün onları tez tapa bilsinlər. Bununla belə, bu, bir neçə yurisdiksiyada banklara və kredit təşkilatlarına tətbiq edilən həll və restrukturizasiya rejimi kimi yurisdiksiya qanunlarına tabedir.
VI.D.7. Korporativ idarəetmə bazası effektiv və səmərəli müflisləşmə bazası və kreditor hüquqlarının effektiv şəkildə həyata keçirilməsi ilə tamamlanmalıdır.
Kreditorlar əsas maraqlı tərəflərdir və şirkətlərə verilən kreditin şərtləri, həcmi və növü əhəmiyyətli dərəcədə onların hüquqlarından və icraetmə imkanlarından asılı olacaq. Müvafiq korporativ idarəetmə təcrübəsi olan şirkətlər, ümumiyyətlə, qeyri-münasib təcrübəyə malik və ya daha az şəffaf bazarlarda fəaliyyət göstərən şirkətlərdən daha sərfəli şərtlərlə daha böyük məbləğdə borc götürə bilirlər. Korporativ müflisləşmə bazası ölkələr arasında geniş şəkildə dəyişir. Bəzi ölkələrdə, şirkətlər müflisləşməyə yaxınlaşdıqda, qanunvericilik bazası direktorlara kreditorların maraqlarına uyğun hərəkət etmək vəzifəsini qoyur ki, direktor bu səbəbdən şirkətin idarə edilməsində mühüm rol oynaya bilər.
Kreditor hüquqları da təminatlı istiqraz sahiblərindən təminatsız kreditorlara qədər dəyişir. Müflisləşmə prosedurları adətən kreditorların müxtəlif siniflərinin maraqlarının uzlaşdırılması üçün səmərəli mexanizmlər tələb edir. Bir çox yurisdiksiyalarda, iflas zamanı şirkətə təqdim edilən yeni vəsaitlər üçün təşviq/müdafiə təmin edən “müstəqil olmayan borclu”nun maliyyələşdirilməsi kimi xüsusi hüquqlar üçün müddəa müəyyən edilir.